Trà hoa vàng và hành trình bảo tồn thiên nhiên

Ngày nay việc phát triển bền vững đang là chiến lược hàng đầu trong phát triển đất nước. Tất cả mọi lĩnh vực kinh tế đều tập trung vào việc phát triển thân thiện với môi trường. Trong đó, phát triển kinh tế vùng theo hướng nông nghiệp xanh đang được đẩy mạnh.

Tại các vùng như Ba Chẽ (Quảng Ninh), Tam Đảo (Vĩnh Phúc)… có một loài cây dược liệu quý, đã được biết đến từ rất lâu và đang được trồng phổ biến để giúp nâng cao kinh tế địa phương, đồng thời bảo tồn thiên nhiên, hướng tới sự phát triển bền vững. Đó chính là Trà hoa vàng. Hôm nay, mời bạn cùng Tự nhiên Tinh Khiết bước vào một hành trình xanh, nơi trà hoa vàng không chỉ là một thức uống quý giá, mà còn là biểu tượng của sự gìn giữ thiên nhiên bền vững.

Trà hoa vàng – Loài cây dược liệu quý

Trà hoa vàng (tên khoa học: Camellia chrysantha) thuộc họ chè (Theaceae), là loài cây thân gỗ nhỏ, phân bố chủ yếu tại các vùng rừng núi phía Bắc Việt Nam như Quảng Ninh, Lạng Sơn, Yên Bái, Vĩnh phúc và một số khu vực ở Trung Quốc.

Từ xa xưa, loại cây này đã được biết đến với danh xưng “nữ hoàng của các loài trà”, bởi nó không chỉ thu hút nhờ vẻ đẹp kỳ bí của những bông hoa vàng óng, mà còn quý giá nhờ hàm lượng dưỡng chất phong phú ẩn trong từng cánh hoa, từng chiếc lá.

Ngày nay, trà hoa vàng không chỉ là một loài dược liệu quý hiếm, mà còn được xem là biểu tượng của lối sống xanh, sống chậm và tiêu dùng có trách nhiệm.

Hành trình bảo tồn thiên nhiên với Trà hoa vàng

Nhận thấy đây là một loài cây quý hiếm cần phải bảo tồn, theo hướng phát triển nông nghiệp hữu cơ, nhiều địa phương đã bắt đầu trồng và sản xuất trà hoa vàng theo tiêu chuẩn hữu cơ. Nhằm khai thác và bảo tồn tốt nguồn ghen bản địa. Người ta áp dụng mô hình canh tác hữu cơ cho trà hoa vàng, với quy trình khắt khe: không thuốc trừ sâu, không phân bón hoá học và chất kích thích tăng trưởng hay bất kỳ tác nhân nhân nào khác có thể ảnh hưởng đến môi trường và hệ sinh thái.

Bảo tồn thiên nhiên đến từ việc canh tác hữu cơ trà hoa vàng

• Đất trồng

Trà hoa vàng là loài cây nhạy cảm với điều kiện môi trường, đặc biệt là chất lượng đất. Để cây phát triển khoẻ mạnh và giữ được dược tính tự nhiên, đất trồng cần đạt các tiêu chí nghiêm ngặt: tơi xốp, giàu chất hữu cơ, độ pH dao động từ 4.5 đến 6.5, tức là hơi chua nhẹ, gần với điều kiện đất rừng nguyên sinh. Môi trường đất này giúp rễ cây hấp thụ dinh dưỡng một cách cân bằng, hạn chế các yếu tố gây bệnh và duy trì sự ổn định sinh học trong vùng rễ.

Trong canh tác hữu cơ, nguyên tắc quan trọng nhất là tuyệt đối không sử dụng các chất cải tạo hóa học như vôi công nghiệp, phân bón hóa học hay thuốc kích thích sinh trưởng. Thay vào đó, người nông dân có thể sử dụng nhiều loại đất như đất phù sa, đất ruộng, đất đồi, miễn là có biện pháp cải tạo bằng sinh học trước khi trồng.

Quy trình cải tạo thường bắt đầu bằng việc ủ đất với chế phẩm sinh học, nấm đối kháng Trichoderma hoặc men vi sinh bản địa (IMO) để tiêu diệt nấm bệnh tiềm ẩn trong đất, đồng thời tạo nên hệ vi sinh vật có lợi giúp cân bằng hệ sinh thái đất.

Ngoài ra, khả năng thoát nước tốt cũng là yếu tố sống còn, giúp đất không bị úng nước, giữ rễ luôn được thở và phòng ngừa thối gốc, căn bệnh phổ biến ở những vùng trồng trà có độ ẩm cao.

Quan trọng hơn hết, việc canh tác hữu cơ giúp đất ngày càng màu mỡ, có kết cấu ổn định, không bị thoái hóa như trong các mô hình canh tác hóa học. Mỗi mét vuông đất được bảo tồn bằng cách này chính là một bước cụ thể trong hành trình khôi phục hệ sinh thái tự nhiên.

• Phân bón

Thay vì sử dụng phân bón hóa học, nhanh làm đất bạc màu, tiêu diệt vi sinh vật có lợi và âm thầm ô nhiễm nguồn nước ngầm. Mô hình canh tác trà hoa vàng hữu cơ ưu tiên hoàn toàn các loại phân bón tự nhiên như phân chuồng hoai mục, phân xanh (ủ từ lá cây, thân cỏ) và phân vi sinh.

Nguồn phân này không chỉ an toàn mà còn được ủ ngay tại chỗ từ các phụ phẩm nông nghiệp và chăn nuôi địa phương, giúp tận dụng tài nguyên bản địa, giảm thiểu chất thải, và trả lại cho đất những dưỡng chất cân bằng mà tự nhiên vốn có.

Việc bón phân cũng được thực hiện theo chu kỳ sinh trưởng của cây, tránh bón dồn dập hay theo thói quen canh tác cũ. Điều này giúp cây hấp thu dinh dưỡng một cách hài hòa, không bị thừa chất, từ đó bảo vệ cân bằng sinh học trong đất và giúp cây phát triển ổn định, khỏe mạnh.

Nhờ vậy, trà hoa vàng luôn giữ được trọn vẹn hoạt chất tự nhiên và dược tính nguyên bản.

• Phòng trừ sâu bệnh hại

Không sử dụng thuốc trừ sâu hóa học là nguyên tắc cốt lõi trong canh tác hữu cơ trà hoa vàng. Thay vì phá vỡ cân bằng sinh thái và huỷ hoại môi trường bằng các chất độc hoá học, người nông dân chọn cách hợp tác với thiên nhiên: bọ rùa, nhện bắt mồi, chim ăn sâu được giữ lại như những người canh gác tự nhiên. Nhiều vườn còn sử dụng bẫy pheromone sinh học để dẫn dụ côn trùng gây hại hoặc thuốc trừ sâu làm từ tỏi, gừng, ớt, hoàn toàn tự nhiên, không để lại những nguy hại cho môi trường.

Cách làm này không chỉ giúp cây trà hoa vàng phát triển khỏe mạnh, mà còn góp phần duy trì và phục hồi sự đa dạng sinh học trong khu vườn. Nhờ môi trường sống được gìn giữ nguyên vẹn, mỗi sản phẩm trà không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp sạch, mà còn là minh chứng cho một hệ sinh thái được nuôi dưỡng bền vững, nơi con người và tự nhiên cùng chung sống hài hòa.

• Nước tưới

Trong môi trường rừng núi, nơi độ dốc lớn và địa hình phức tạp, việc tưới nước cho trà hoa vàng cần được tính toán kỹ lưỡng. Canh tác hữu cơ ưu tiên sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, tận dụng nước mưa hoặc nguồn nước suối tự nhiên nhằm giảm thiểu khai thác mạch nước ngầm, đồng thời tiết kiệm tài nguyên nước quý giá.

Không chỉ là “tưới đủ”, cách tưới còn phải đảm bảo không gây xói mòn đất, không phá vỡ tầng vi sinh vật dưới tầng mặt, vốn là nơi duy trì sự sống cho cả hệ rễ và hệ sinh thái đất. Mỗi dòng nước thấm chậm rãi qua từng lớp đất chính là một hình thức nuôi dưỡng sự sống, nuôi cây và bảo vệ thiên nhiên.

• Bảo vệ đa dạng sinh học

Vườn trà hoa vàng hữu cơ không được tạo ra để thay thế thiên nhiên, mà để hòa vào nhịp sống của rừng. Người trồng chủ động giữ lại các bụi cây bản địa, trồng xen kẽ thảo mộc như bạc hà, gừng rừng hay cỏ đuôi phụng, đồng thời tôn trọng sự hiện diện của các loài động thực vật bản địa, kể cả những vi sinh vật tự nhiên. Đây là chiến lược trọng yếu để khôi phục và gìn giữ sự đa dạng sinh học trong khu vực trồng.

Nhờ cách tiếp cận này, nhiều loài chim rừng, bướm, ong mật bản địa, thậm chí cả vi sinh vật trong đất đều quay lại, tạo thành một mạng lưới sống cộng hưởng và bền vững. Mỗi cá thể đều đóng vai trò trong hệ sinh thái: chim bắt sâu, ong giúp thụ phấn, cây bụi giữ đất, vi sinh vật cải thiện tầng canh tác.

Sự trở lại của đa dạng sinh học không chỉ là dấu hiệu cho thấy môi trường đã được chữa lành, mà còn là hàng rào phòng vệ tự nhiên vững chắc cho cây trà hoa vàng. Hệ sinh thái này giúp cân bằng sâu bệnh, giữ nước trong mùa khô và bảo vệ đất khỏi xói mòn mùa mưa, tạo nên một nền nông nghiệp không phụ thuộc vào hóa chất, mà đứng vững bằng sự hài hòa với tự nhiên.

Việc canh tác hữu cơ trà hoa vàng là một minh chứng cho phát triển nông nghiệp bền vững, nơi cây trà không chỉ là sản phẩm, mà là một phần của hệ sinh thái. Và việc làm này đang ngày càng được nhân rộng tại Ba Chẽ (Quảng Ninh)

“Đến nay, huyện Ba Chẽ có khoảng trên 300ha diện tích trồng cây dược liệu, trong đó trà hoa vàng khoảng 160 ha; trong đó có 100 ha đã cho thu hoạch. Theo mục tiêu đến năm 2025, Ba Chẽ sẽ phát triển lên 500 ha diện tích cây dược liệu […]

Huyện cũng đang hoàn thiện các thủ tục, hồ sơ thẩm định đề nghị công nhận trà hoa vàng là sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 5 sao cấp quốc gia, tạo cơ sở để địa phương quảng bá, đưa sản phẩm trà hoa vàng ra nhiều thị trường trong và ngoài nước, từ đó nâng cao giá trị của trà hoa vàng của địa phương.

Đến nay, Ba Chẽ đã triển khai khoảng 10 mô hình liên kết sản xuất tiêu thụ và được cấp mã vùng trồng trà. Nghề trồng cây dược liệu quý này không chỉ tạo sinh kế, giúp người dân làm giàu trên đất khó mà còn tạo ra những giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có là nền tảng để huyện miền núi Ba Chẽ phát triển cả dịch vụ du lịch”- trích trong bài viết “Quảng Ninh: Gia tăng giá trị cho sản phẩm trà hoa vàng ở huyện Ba Chẽ” -theo TTXVN/Vietnam+

Đó chính là minh chứng cho thấy vai trò quan trọng của việc canh tác hữu cơ trà hoa vàng trong phát triển kinh tế gắn với bảo tồn thiên nhiên.

Quy trình sản xuất và đóng gói sản phẩm trà hoa vàng hữu cơ thân thiện với môi trường

Trà hoa vàng hữu cơ không chỉ là sản phẩm thiên nhiên mà còn là kết quả của một quá trình sản xuất với ý thức và trách nhiệm cao, nơi từng công đoạn đều hướng đến sự bền vững và tôn trọng môi trường tự nhiên

• Thu hái thủ công – Giữ trọn tinh túy

Khác với những hình thức khai thác ồ ạt, trà hoa vàng được thu hái hoàn toàn bằng tay vào những thời điểm “vàng” trong ngày, thường là sáng sớm hoặc lúc ánh nắng nhẹ. Người hái chọn lựa những bông trà tốt nhất, không tổn thương lá non hay cành non.

Nhờ vậy, cây vẫn tiếp tục sinh trưởng khỏe mạnh và môi trường cũng không bị xáo trộn. Việc thu hái thủ công cũng đồng nghĩa với giảm thiểu khí thải từ máy móc, tiết kiệm năng lượng, đồng thời tạo việc làm cho người dân địa phương.

• Sơ chế và sấy khô bằng công nghệ tiết kiệm năng lượng

Sau khi hái, hoa trà được làm sạch và đưa vào sấy lạnh hoặc sấy nhiệt gián tiếp ở nhiệt độ thấp. Phương pháp này giúp giữ được màu hoa vàng tự nhiên, hương thơm thanh khiết và hoạt chất quý trong hoa như flavonoid, polyphenol. Nhiều cơ sở sản xuất còn ứng dụng hệ thống năng lượng mặt trời hoặc tái sử dụng nhiệt để giảm thiểu tiêu thụ điện, góp phần giảm dấu chân carbon.

• Đóng gói bằng vật liệu thân thiện với môi trường

Một trong những điểm nhấn đáng quý là việc nói không với rác thải nhựa. Thay vào đó, sản phẩm được đóng gói và bảo quản trong hũ thuỷ tinh, có thể tái sử dụng nhiều lần.

Mỗi lớp bao bì đều có khả năng phân huỷ sinh học hoặc tái sử dụng, vừa bảo vệ sản phẩm khỏi ánh sáng, độ ẩm, vừa kể một câu chuyện sống xanh và bền vững.

• Truy xuất nguồn gốc và minh bạch quy trình sản xuất

Nhiều thương hiệu trà hoa vàng tiên phong áp dụng mã QR truy xuất nguồn gốc, cho phép người dùng biết được thông tin về vùng trồng, thời điểm thu hái, và các tiêu chuẩn sản xuất. Điều này giúp gia tăng niềm tin và khuyến khích người tiêu dùng có trách nhiệm hơn với lựa chọn của mình.

Gắn kết cộng đồng – khi người dân trở thành “người giữ rừng”

Trong hành trình bảo tồn trà hoa vàng, cộng đồng địa phương không đứng ngoài cuộc, họ chính là trái tim của mọi nỗ lực. Tại những bản làng của người Dao, người Tày, việc trồng và chăm sóc trà hoa vàng không chỉ là một nghề mà còn là một phần của di sản sống. Những kiến thức quý giá về thời điểm thu hái, cách phơi sấy không dùng hóa chất, hay mẹo nhỏ để giữ hương tự nhiên của hoa, tất cả được truyền qua nhiều thế hệ như một di sản của núi rừng.

Nhiều chương trình hỗ trợ phát triển sinh kế đã được triển khai: từ cung cấp giống sạch bệnh, chuyển giao kỹ thuật canh tác hữu cơ, đến đào tạo kỹ năng xây dựng thương hiệu và kinh doanh bền vững. Những thay đổi này không chỉ nâng cao thu nhập cho người dân, mà còn giúp họ yên tâm ở lại với rừng, thay vì phải tìm kế sinh nhai xa xứ.

Người trồng trà giờ đây trở thành “người giữ rừng”, không phải bằng rào chắn hay biển cấm, mà bằng chính tình yêu và kiến thức bản địa. Khi cuộc sống của họ được cải thiện, rừng cũng được nuôi dưỡng. Mỗi cây trà được chăm sóc kỹ lưỡng là một tuyên ngôn nhỏ về quyền được sống hòa hợp với thiên nhiên.

Sự gắn bó giữa cộng đồng và rừng tạo nên một vòng tròn cộng sinh, nơi thiên nhiên nuôi sống con người, và con người đáp lại bằng sự gìn giữ. Trà hoa vàng vì thế không chỉ là sản phẩm nông nghiệp, mà là nhịp cầu kết nối giữa văn hóa bản địa và lý tưởng phát triển bền vững.

Mỗi tách trà là một lời cam kết với tương lai bền vững

Ngày nay, việc chọn một loại trà không chỉ là lựa chọn khẩu vị, mà còn là sự khẳng định tư tưởng và giá trị sống. Trà hoa vàng, với hành trình gắn liền với bảo tồn rừng tự nhiên và canh tác hữu cơ, không chỉ là sản phẩm, mà chính là biểu tượng của một lối sống tỉnh thức và có trách nhiệm.

Khi nâng chén trà, bạn đang nâng niu cả một quá trình: từ bàn tay của người nông dân, đến những vùng đất, những cánh rừng đang được hồi sinh. Việc lựa chọn trà từ những vùng trồng bền vững, theo chuẩn hữu cơ không chỉ là để chăm sóc cho sức khoẻ cá nhân, mà còn là hành động âm thầm tiếp sức cho những nỗ lực gìn giữ hệ sinh thái, bảo vệ đa dạng sinh học và đảm bảo sinh kế lâu dài cho cộng đồng bản địa.

Có những thay đổi lớn bắt đầu từ những hành động rất nhỏ. Một tách trà mỗi ngày có thể là cách ta âm thầm góp tiếng nói vào tương lai xanh hơn cho hành tinh này.

Trà hoa vàng không chỉ là một món quà quý từ thiên nhiên, mà còn là dấu ấn của một triết lý sống: biết giữ gìn, biết sẻ chia và biết nâng niu từng điều nhỏ bé. Giá trị thực sự của trà hoa vàng không nằm ở sắc vàng rực rỡ hay hương thơm thanh khiết, mà ở hành trình mà nó gắn bó: hành trình bảo tồn thiên nhiên, phục hồi hệ sinh thái và sống hài hoà cùng đất mẹ.

Trong thời đại mà mỗi hành vi tiêu dùng đều có những ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển, chọn trà hoa vàng hữu cơ cũng là chọn cho mình một lối sống nhân văn và tỉnh thức. Bởi trong từng chén trà, là nỗ lực của người nông dân giữ rừng, là tiếng vọng của núi rừng đang hồi sinh, và là lời mời gọi bước vào một tương lai bền vững.

Hãy để mỗi lần bạn nâng chén trà hoa vàng là một lời hứa âm thầm: sống lành, sống xanh, và sống có trách nhiệm với trái đất này – bởi một đóa hoa vàng có thể mở lối cho cả một hành trình xanh.

Tài liệu tham khảo

1. “Trà hoa vàng – Cây dược liệu quý, giá trị kinh tế cao” – Báo Quân đội nhân dân (…)
2. “Công dụng của trà hoa vàng trong y học cổ truyền và y học hiện đại” – Nhà thuốc Long Châu (…)
3. “Quảng Ninh: Gia tăng giá trị cho sản phẩm trà hoa vàng ở huyện Ba Chẽ” – TTXVN/Vietnam+ (…)
4. “Trồng trà hoa vàng hướng hữu cơ giúp cây khoẻ, lá xanh” – Nông sản Việt (…)
5. “Hướng dẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc cây trà hoa vàng” – Hoa cây cảnh Giang Thanh (…)
6. “Trà hoa vàng – Món quà ý nghĩa cho dịp lễ tết” – Tự nhiên tinh khiết (…)